Dood Paard speelt VOLPONE 

 

 "Everyone is afraid and angry even if personally uninjured"

 

Deze meedogenloze satire over graaizucht en geilheid, geschreven door Ben Jonson, een tijdgenoot van Shakespeare, wordt eindelijk weer gespeeld.

Volpone (vos), een puissant rijke Venetiaanse edelman, doet alsof hij stervende is na een lang ziekbed om zo Voltore (gier), Corbaccio (raaf) en Corvino (kraai) te misleiden. Ze komen om de beurt op bezoek met buitensporig grote cadeaus, in de hoop om Volpone’s erfgenaam te worden. Mosca (vlieg), de bediende van Volpone, hitst hen op, terwijl hij hen één voor één voorhoudt dat zij in het testament zullen worden opgenomen. Om Volpone’s liefde te winnen gaat Corbaccio zelfs zover dat hij zijn eigen zoon, onterft ten gunste van Volpone. Daarop biedt de ziekelijk jaloerse Corvino zijn vrouw aan voor een geneeskrachtig seksuele ontmoeting met de edelman. Voltore, Corbaccio en Corvino buitelen over elkaar heen in het aanbieden van hun gunsten en drijvende sluwe vos Volpone en de vlieg Mosca tot waanzin. Deze worden in hun manipulerende spel met de aaseters zo megalomaan dat ze uiteindelijk elkaar verraden, ten onder gaan en alles verliezen.


credits

door: Kuno Bakker, Gillis Biesheuvel, Lotte Dunselman, Jorn Heijdenrijk, Manja Topper, Julian Maiwald en Michael Yallop
tekst: Ben Jonson, Daniil Charms
over het gedicht Bunzing: Het gedicht Bunzing van Daniil Charms werd vertaald door Robbert-Jan Henkes en is te vinden in de bundel Bij mij op de maan met Russische kindergedichten
vertaling Volpone: Dood Paard 
posterbeeld: Kuno Bakker
beeld vos met wandelstok: Jasper Oostland
randprogramma: Florian Hellwig, Jonathan Offereins
tietenmuts: Carmen Schabracq (www.carmenschabracq.com)
met dank aan: Anke Lambrechts
mede mogelijk gemaakt met financiële steun van: Fonds21, Stichting Melanie, VSB Fonds

Dood Paard wordt structureel gesubsidieerd door het Fonds Podiumkunsten en de Gemeente Amsterdam

meer over ons: doodpaard.nl of facebook

 

 

Lotte wint de Colombina 2017

Lotte wint

 

 

 

Goed nieuws!

Geweldig nieuws, onze voorstelling Volpone is geselecteerd voor het Nederlands Theater Festival 2017 als een van de beste 10 voorstellingen van seizoen 2016-2017. In september is de voorstelling opnieuw te zien, data volgen snel. Daarnaast heeft het TheaterFestival Vlaanderen Volpone uitgekozen uit de selectie van Nederlands Theater Festival en is op de openingsavond op 31 augustus te zien in Bronks Brussel. Meer info & tickets op www.theaterfestival.be. 

En dan het laatste goede nieuws: gisteravond maakte de jury van het Nederlands Theater Festival de nominaties bekend voor de toneelprijzen. Jorn Heijdenrijk is voor zijn werk in Volpone genomineerd voor de Louis d'Or (beste mannelijke hoofdrol) en Lotte Dunselman is voor haar werk in Volpone genomineerd voor de Colombina (beste vrouwelijke bijrol). De prijzen worden uitgereikt op het Gala van het Nederlands Theater, de slotavond van het Theater Festival, op 17 september. Felicitaties voor alle genomineerden!

 

 

Tekst Volpone

Volpone in de vertaling van Dood Paard is nu te lezen via www.doodpaard.nl/teksten/Volpone.pdf

Registratie Volpone

Heb je Volpone gemist en wil je de voorstelling alsnog dolgraag zien? Dat kan want er is een registratie gemaakt van de voorstelling. Stuur een email naar raymondquerido@doodpaard.nl om het wachtwoord te ontvangen. Veel kijkplezier!

 

 

 

Luister naar Florian Hellwig in gesprek met filosoof, schrijver en musicus Frank Meester over ijdelheid. Het gesprek vond plaats na de voorstelling in Frascati op 22 december 2016.

Foto's door Julian Maiwald

Foto's door Julian Maiwald

 

 

 

foto's door Julian Maiwald

 

 

 

foto's door Julian Maiwald

 

 

 

Luister naar de inleiding in Frascati op 21 december met Florian Hellwig in gesprek met Stine Jensen (o.a over liegen).

Vosje

 

 

 

Laatste voorstellingen Volpone

Op 21, 22 & 23 december sluiten we de tournee van Volpone af in Frascati Amsterdam. We doen dat met een bijzonder randprogramma: op woensdag gaat Florian Hellwig om 19.00 uur in gesprek met filosoof, programmamaker en schrijver Stine Jensen over liegen. En op donderdag gaat Florian na de voorstelling in gesprek met filosoof, schrijver en musicus Frank Meester over ijdelheid. Meer informatie via www.frascatitheater.nl.

Volgende week geen tijd? Kom dan vrijdag naar Theater de Omval in Diemen of zaterdag naar Peeriscoop Gorinchem.

 

 

Luister naar de inleiding in Rotterdamse Schouwburg 7 december

 

 

teek

 

 

 

utrecht

De eerste in Utrecht

Dat was de eerste Volpone in Theater Kikker. De Vos, Vlieg, Gier, Kraai en Raaf zijn daar nog tot en met woensdag, dan trekken ze op vrijdag door naar Theater de Omval in Diemen en op zaterdag staan ze in Peeriscoop Gorinchem. Wees welkom!

 

 

Mee op tour

mee op tour

Wij, als ambassadeurs van Dood Paard, zijn zelf studenten aan de Frank Sanders Akademie voor Musical- en Muziektheater en hebben zelf ook al een aantal voorstellingen gespeeld. Extra leuk om dan een kijkje te nemen achter de schermen.

We begonnen in de kleedkamer, waar de spelers hun teksten aan het italianen waren. Wat is italianen? Het op zeggen van tekst, uit je hoofd, zonder te spelen. We gingen gezellig aan tafel in Il Caffè, gelegen in het pittoreske hart van studentenparadijs Uilenstede. Er werd heen en weer gekletst over de voorstelling en er werden wijsheden gedeeld over spelen.

Dood Paard stond voor de eerste keer in lange tijd in Cultuurcentrum de Griffioen. Na een paar goeie try-outs en een prachtige première, met lovende recensies, zijn de spelers nu al een tijdje op tour en dat merk je. Niet alleen in Nederland en België, ook Frankrijk lonkt nu. Wist je dat de groep Franse les volgt om hun stuk ‘Kunst’ daar te gaan spelen? Sterker nog, als je het toch over het buitenland hebt, wist je dat ze in China gespeeld hebben?

In Amstelveen hing een relaxte, geconcentreerde sfeer, het publiek ging overal in mee en de spelers lieten zich heerlijk gaan waardoor ze soms ontzettend leuk aan het klieren waren met elkaar, wat altijd leuk is om te zien.

Wat wij heel fijn vonden, was dat er een klas kwam kijken die nauwelijks ervaring had met theater maar wel goede vragen stelden en oprecht geïnteresseerd leken. Hun docent zei het op z’n best:

“Hadden jullie ooit verwacht dat een stuk, uit de tijd van Shakespeare, er zo uit zou zien?”

Hieronder nog wat foto's:

 

1

 

 

2

 

 

3

 

 

4

 

 

2

 

 

 

Reportage Den Haag

Onze ambassadeur Aleksej Ovsiannikov ging mee naar de voorstelling van Volpone in Theater aan het Spui in Den Haag en maakte een mooie sfeerimpressie.

 

 

 

Vos to go

Vos to go

 

 

 

Frank Meester

NAGESPREK OP 22 DECEMBER

Dramaturg en docent Dramaturgie en Theatergeschiedenis Florian Hellwig gaat op 22 december na afloop van de voorstelling in Frascati in gesprek met filosoof, schrijver en musicus Frank Meester, onder meer over het belang van ijdelheid omdat we zonder ijdelheid geen identiteit hebben. We zijn nou eenmaal dat wat anderen in ons zien of in ons willen zien.

Frank Meester is een filosoof, schrijver en musicus. Samen met zijn broer Maarten schreef hij onder meer de succesvolle boeken Meesters in de filosofie, Meesters in religie, Descartes' dochter en Meesters in het hier en nu. In 2010 publiceerde hij Zij mij. Filosofie van de ijdelheid. Meester schrijft columns in onder andere Filosofie Magazine en De Volkskrant. Hij speelt tevens contrabas in de Hot club de Frank.  

 

 

 

 

Voorgesprek in Tilburg op 1 december

Inleiding bij de voorstelling Volpone in De NWE Vorst in Tilburg op 1 december door dramaturg Florian Hellwig waarin hij kort zal inzoomen op de context van deze voorstelling. Florian Hellwig bespreekt enkele thema's van de bijtende komedie van Ben Jonson zoals geld en hebzucht en de manieren hoe men een doel tracht te bereiken en iets wil bezitten, bijvoorbeeld met behulp van schijn en bedrog, list en leugens. Luister het gesprek terug:

Voorgesprek in Leiden op 18 november

Dramaturg en docent Dramaturgie en Theatergeschiedenis Florian Hellwig ging op vrijdag 18 november in Theater Ins Blau Leiden, voor aanvang van de voorstelling, in gesprek met schrijver Willem de Vlam over de moderne menselijke komedies, verborgen agenda's, maskeringen en onthullingen en over het belang om in iets te geloven. 

Luister het gesprek terug:

 

 

Teken de petitie!

"... want zonder Dood Paard is het in het theater minder leuk." Dat schreef de Volkskrant naar aanleiding van de première van onze nieuwe voorstelling Volpone. Maar samen met o.a. Orkater, Danstheater AYA en Maatschappij Discordia dreigen wij onze meerjarige subsidie bij het Fonds Podiumkunsten te verliezen. Steun ons en teken de petitie! Alvast veel dank!

 

 

 

Stine Jensen

Voorgesprek met Stine Jensen op 21 december in Frascati Amsterdam

Op woensdag 21 december gaat dramaturg (o.a. van Urland) en docent Dramaturgie en Theatergeschiedenis Florian Hellwig voorafgaand aan Volpone in Frascati in gesprek met Stine Jensen. Het gesprek vindt plaats in Frascati 1 om 19.00 uur, de toegang is gratis.

Stine Jensen is filosoof en schrijver en programmamaker. In 2006 verscheen Leugenaars, een opgewekte filosofische zoektocht naar onder meer snuffelaars, oplichters, detectives, latin lovers en meestervervalsers. Een herziene editie van dat boek verscheen onder de titel Ik lieg, dus ik ben in 2011. Stine maakt het televisieprogramma Dus ik ben (HUMAN) gebaseerd op de gelijknamige bestseller, als mede de kindervariant Dus ik ben jr.. In 2009 verscheen haar eerste roman, Dokter Jazz, een sprookjesachtige Deense roman op het ritme van de jazz. De roman werd genomineerd op de shortlist van de Academica Debutanten literatuurprijs. In 2011 schreef ze het geschenk voor de maand van de filosofie Echte vrienden, over intimiteit in tijden van Facebook.  In 2015 werd haar kinderboek Lieve Stine, weet jij het? bekroond met de zilveren griffel. 

 

 

 

Tekstboekje Volpone

tekstboekje

Nu te koop! Via www.denieuwetoneelbibliotheek.nl, www.doodpaard.nl of bij de voorstelling.

 

 

Het decolleté is passé

artikel

 

 

 

Nagesprek met Kuno Bakker en Gillis Biesheuvel o.l.v. Florian Hellwig

 

 

 

Gedichten van Ben Jonson

It is not growing like a tree

It is not growing like a tree

In bulk doth make Man better be;

Or standing long an oak, three hundred year,

To fall a log at last, dry, bald, and sere:

A lily of a day

Is fairer far in May,

Although it fall and die that night—

It was the plant and flower of light.

In small proportions we just beauties see;

And in short measures life may perfect be.

 

To Celia

Drink to me only with thine eyes,

         And I will pledge with mine;

Or leave a kiss but in the cup,

         And I’ll not look for wine.

The thirst that from the soul doth rise

         Doth ask a drink divine;

But might I of Jove’s nectar sup,

         I would not change for thine.

 

I sent thee late a rosy wreath,

         Not so much honouring thee

As giving it a hope, that there

         It could not withered be.

But thou thereon didst only breathe,

         And sent’st it back to me;

Since when it grows, and smells, I swear,

         Not of itself, but thee.


De vrouw is slechts de schaduw van de man

Volg de schaduw, zij ontvlucht u rap

Lijkt weg te vliegen, maar houdt toch aan

Maak haar het hof, ze zal u ontkennen

Negeer haar, ze zal u aanhalen

Zeg, zijn vrouwen niet gewoonweg

schaduwen van ons – de man?

In de ochtend is de schaduw traag en lang

Op het middaguur is ze kort of niemendal

En als de man des avonds moe is, is zij sterk.

Maar noem de schaduw toch perfect,

Want niemand zal haar kunnen grijpen.


vertaald door Jacob Wyerman 1729

 

 

 

Dood Paard in het Parool

Parool

 

 

 

Nagesprek vrijdag 20 oktober

Na Volpone vanavond in Frascati gaat dramaturg (o.a. van URLAND) en docent Dramaturgie en Theatergeschiedenis Florian Hellwig in gesprek met de makers/spelers van de voorstelling. Kaartjes voor Volpone via www.frascatitheater.nl

 

 

 

Scholieren bezoeken Volpone

scholieren

Gisteren bezochten meer dan 150 leerlingen en studenten van het Sint-Jan Berchmanscollege in Brussel Volpone. Ze aten bij Frascati en MAPPA, kregen een inleiding van Jonathan Offereins en zagen de voorstelling. Een mooie afsluiting van hun bezoek aan Amsterdam.

 

 

 

 

Foto's Sanne Peper

Sanne Peper maakte opnieuw schitterende foto's van onze voorstelling. Klik hier om alle foto's te zien.

foto Volpone

 

 

 

Speciaal programma op zondag 30 oktober

Deze zondag organiseert Frascati in samenwerking met Dood Paard een bijzonder programma. 's Middags kun je Volpone bezoeken, s'avonds naar By Heart van Tiago Rodrigues uit Portugal en tussendoor kun je genieten van een Shakesperiaans diner. Terwijl je eet word je tijdens TO THE MEMORY OF MY BELOVED voorgelezen, krijg je een inleiding op het werk van Shakespeare en zijn tijdgenoten en kun je luisteren naar muziek. Diner en voorstellingen zijn met elkaar te combineren maar kunnen natuurlijk ook los bezocht worden. Meer informatie op www.frascatitheater.nl

 

 

 

Voorgesprek in het Grand Theatre op 3 november

Voorafgaand aan Volpone in het Grand Theatre in Groningen op 3 november gaat Jonathan Offereins, onafhankelijk curator in de podiumkunsten, in gesprek met Hans Jansen, docent aan de Faculteit der Letteren van de Rijksuniveristeit Groningen. Hans Jansen is expert op het gebied van Shakespeare en Engelstalig toneel en het gesprek richt zich op de tijd van Jonson en Shakespeare, de eeuwwisseling van de 17de naar de 18de eeuw in Londen. Een bloeiperiode voor taal en theater en daarmee een grote inspiratie voor Dood Paard. Het gesprek vindt plaats om 19.30 uur in de bovenzaal van het Grand Theatre. Bezoek de site van het theater voor meer informatie.

 

 

 

vos met vlag

 

 

 

De ambassadeurs bezoeken een repetitie

repetitie

Onze drie ambassadeurs bezochten een repetitie van Volpone en schreven een verslag:

Wie? Ewout, Sjors en Tanja
Wat? repetitie van Volpone door Dood Paard
Wanneer? 12 okt. 2016
Waar? De Toneelmakerij, Amsterdam

We horen jullie denken: “Volpone, waar gáát het over?”. Nou, Volpone is een rijk man die doet alsof ie stervende is zodat mensen hem meer gift en goederen zullen schenken want: “Het slim vergaren van je vermogen is leuker dan het blije bezit er van.” Hier komen meerdere (roof)vogels* op af, allemaal uit op de buit.

Wat volgt is natuurlijk een grote chaos.

Volpone werd geschreven door Ben Jonson, een tijdgenoot van W. Shakespeare.

Is het dan weer zo’n stijf stuk toneel? Zeker niet. Dood Paard staat bekend om het feit dat ze de touwtjes zélf in handen hebben. Door middel van tafellezingen, het daadwerkelijke vloerwerk en een nauwe samenwerking met hun technici ontdekken ze hoe het er uit komt te zien.

Wat fascinerend is aan dit proces is het gevecht met hoe je het verhaal helder krijgt voor het publiek. Zo speelt Lotte Dunselman drie personages, wat leidt tot de vraag: hoe krijg je dat duidelijk zonder dat ze schizofreen lijkt?

Ook koos Dood Paard ervoor om elkaar in het stuk bij naam maar ook bij dier aan te spreken. Maar hoe verwerk je dat nog eens extra in je lijf en/of stem? Of is dat niet nodig?

Zie het zelf.

Bestel kaarten

 *Ben Jonson schreef het stuk aan de hand van dieren. Zo betekend Volpone in het Italiaans ‘grote vos’ en zijn slaaf Mosca ‘vlieg’.

 

 

 

Kostuums uitzoeken

kostuums

 

 

 

Over dieren in fabels

Een leeuw slaapt met open ogen. Hij is dus uitermate waakzaam.  Daarom werd hij afgebeeld op gebouwen kastelen en kisten. Hij wist met zijn staart zijn sporen uit. De pelikaan brengt haar jongen tot leven met haar bloed. Ursus de beer komt van Orsus, want de moederbeer likt de jongen met haar mond, ore, in hun vorm. Deze jongen worden namelijk als vormeloze stukjes vlees geboren en zijn dan nog ongelikte beren. Als de vos honger heeft, houdt hij zich dood, zodat de kraaien op hen afkomen  om aan hem te pikken, waarop hij er een grijpt.

De feniks eet geen zaden en grassen, maar het sap van sappige kruiden Na vijfhonderd jaar geleefd te hebben maakt de feniks hoog in een eik een nest van schors, kruiden en mirre. Als hij erin zit vliegt hij in brand. De geur van de kruiden neemt de ziel van de oude feniks mee. Het lichaam verbrandt en er komt een kleine feniks uit. Hierin neemt de oude ziel weer plaats om weer 500 jaar te leven.

Een weerwolf is een mens die 's nachts in een wolf verandert en mensen en dieren verslindt. De gedaanteverandering is in sommige verhalen vrijwillig, in andere tegen de wil van de betrokkene.

De transformatie van mens tot wolf vindt in de meeste verhalen plaats bij volle maan, hoewel hier ook geregeld op gevarieerd wordt.

 

 

 

Interview Parool

Vandaag werden Kuno, Manja en Gillis geïnterviewd over Volpone door Hans Smit van het Parool. Het interview staat op vrijdag 28 oktober in de krant.

 

parool

 

 

 

Parool

Louis CK over liegen

 

 

 

vogel

 

 

 

vos in amsterdam

Verdwaalde vos struint door Amsterdam

via RTL Nieuws

Bewoners en bezoekers van de Amsterdamse Jordaan keken vandaag vreemd op toen een verdwaalde jonge vos door de straten liep. Met stukjes kipfilet wisten twee ondernemers hem een brillenwinkel in te lokken.

"Het was een dolle boel op straat. Hij zag er angstig uit", vertelt Diana van Gorp, die heeft geholpen het dier te vangen. "Liep met z'n staart tussen de benen op straat en moest steeds plassen."

Lees verder

 

 

 

Ambassadeurs

Dit zijn Sjors, Tanja en Ewout en zij gaan voor Dood Paard aan de slag als ambassadeur voor onze nieuwe voorstelling Volpone. Gisteren woonden ze een repetitie bij en binnenkort is daar een verslag van te lezen op deze website.

ambassadeurs

 

 

 

vos

 

 

 

trailer Volpone

Prijsvraag

Het is 17.00 uur geweest, de winnaar heeft bericht gekregen. Alle deelnemers bedankt en hou deze site in de gaten voor meer prijsvragen.

Kuno Bakker maakte drie ontwerpen voor de poster van Volpone. Kozen de vijf makers voor de grote vlieg, de vos of de kleine vlieg? Mail je antwoord vandaag voor 17.00 uur naar raymondquerido@doodpaard.nl en maak kans op 2 vrijkaartjes voor de première van Volpone op zaterdag 29 oktober in Frascati Amsterdam.

Prijsvraag

 

 

 

the argument

 

 

 

 

 

kraai

 

 

Vos in bed

 

 

 

 

 

Vos en kip

 

 

 

vos

 

 

 

Geschrapte tekst

Zonder Navel is een schrfitelijk tweegesprek tussen Charlotte Van den Broeck en Arnon Grunberg en werd geschreven ter gelegenheid van de Frankfurter Buchmesse 2016. Zonder Navel zou voorgelezen worden tijdens de voorstelling Volpone, maar omdat dit niet goed werkte, is de tekst geschrapt. Omdat we de tekst erg mooi vinden, delen we hem hier graag.

Arnon

Ik zal je niets kwalijk nemen.

Hoe gaat het?

Ben jij een Vlaming of een Belg?

Of ben je een Charlotte?

Of een dichteres? Of toch een dichter? Of een schrijver?

Of allemaal tegelijk?

Zie je mij als Nederlander? Of toch maar als Jood? Als tegenstander? Als onvermijdelijkheid?

Wij zijn aan elkaar gekoppeld zoals in vroegere tijden man en vrouw aan elkaar gekoppeld werden.

Alleen kennen wij onze huwelijksmakers slechts oppervlakkig en was van schapen, koeien en geiten geen sprake, voor zover wij weten.

Begint de literatuur met de Bijbel of is dat een eurocentrische gedachte?

Zijn alle eurocentrische gedachten kwalijk? Of is het juist kwalijk te doen alsof de eurocentrische gedachten per definitie kwalijk zijn?

Moeten wij doen alsof wij geen eurocentrische gedachten hebben?

Er staat: 'En zij waren beiden naakt, Adam en zijn vrouw, en zij schaamden zich niet.'

Is het paradijs een plek waar schaamte niet bestaat?

Kan literatuur bestaan zonder schaamte?

Moet je een vaderland hebben?

Heeft de schrijver een vaderland nodig? Meer dan de fabrieksarbeider? De arts? Of net zoveel?

Charlotte

'Hoe gaat het?', vroeg Simon Carmiggelt aan Fien de la Mar.

Fien de la Mar antwoordde: 'Laat ik goed zeggen, dan zijn we er allebei vanaf.'

Is schrijven niet wat tegen de schaamte ingaat?

Het gearrangeerde huwelijk van onze gedachten. Wij hebben elkaar leren kennen op het internet. In een vertraagd gesprek op mail zonder gezicht of stem. Zijn wij vreemden voor elkaar? Of onvermijdelijk ergens per ongeluk verbonden geraakt? Wanneer kun je van verbinding spreken?

De Bijbel is vanuit een bepaalde blikrichting een begin. Moeten we altijd het begin kennen om te kunnen kennen? Je schreef me een keer: ik ga liever uit van hoe het is, dan hoe het zou moeten zijn.

Hoe gaat het?

Ik zal je niets kwalijk nemen. Ook geen eurocentrische gedachten.

Een vaderland ken ik enkel als verworven en daardoor is het naar de achterkant van mijn denken verschoven. Wat zegt dat over mij? Dat ik geluk heb gehad?

In de literatuur ben ik een Vlaming. Gerangschikt op taal. Een vrouw ook, bijgevolg een dichteres. Zelfs wanneer ik dichter genoemd word, ontkom ik nooit helemaal aan dat suffix. In mijn ideologie ben ik een Belg. Kan dat wel: een splitsing tussen taal en ideologie?

Jij bent schrijver, Nederlander. We maken met verschillende klanken dezelfde taal en vinden elkaars versie daarvan over het algemeen charmant klinken. Schrijver, Nederlander, Jood. Bepalingen. Veranderen er dingen als je daarvan de volgorde verandert?

Ben jij een tegenstander?

Het paradijs is een verhaal. In het beste geval hoop ik dat we ons een paar keer in een toestand en een omgeving bevinden die op dat verhaal lijkt, los van schaamte.

Waar ben je?

Berlijn, hotelkamer. New York, thuis, nooit echt lang. Amsterdam, slachthuis. Waar ben jij?

Hier.

Waar ben je?

New York, missen, een beetje maar. Duitsland, werk. New York, hitte, airconditioning. Amsterdam, een paar dagen. Waar ben je?

Hier.

Arnon

Schrijven is de overwinning op de schaamte. Zolang ik schrijf hoef ik me niet te schamen. Heb ik eens geschreven. Om de schaamte te overwinnen moet die er dus eerst wel zijn.

Schaamte is het besef tekort te schieten. De Nederlandse psychiater Louis Tas, tevens overlevende van Bergen-Belsen, zei dat schaamte gebrek aan empathie met jezelf is.

Misschien is een schrijver iemand die noodzakelijkerwijs geen of althans weinig empathie heeft met zichzelf. De geschiedenis leert ons dat het tijd wordt eens empathie met anderen te hebben, na eeuwenlang zo verliefd te zijn geweest op onszelf. Trekken wij ons iets van de geschiedenis aan? Ik betwijfel het.

Jij neemt me niets kwalijk. Anderen wel. Daarop anticipeer je. Zoals je bij schaken anticipeert op de zetten van de tegenstander.

Hoor jij nooit de stem van je ouders of leermeesters?

Hoe het zou moeten zijn, weten we allemaal. Ik denk dat het nooit zo zal worden als het zou moeten zijn, daarom ben ik geen idealist, voor zover idealisten mensen zijn die menen dat het paradijs op aarde haalbaar is.

Hoe het is, is niet evident. Kundera heeft geschreven dat het een van de taken van de literatuur is om de werkelijkheid zichtbaar te maken. De dekens waaronder die verscholen ligt weg te rukken. Ik voeg eraan toe: literatuur kan ook het gat tussen hoe het is en hoe het zou moeten zijn minder pijnlijk maken.

Ja, de volgorde is belangrijk.

Hoe verwerf je een vaderland? Kun je het kopen?

Jij bent nog een vreemde, een vreemde houdt op vreemde te zijn als het vertrouwen begint en het vertrouwen moet nog echt beginnen, maar vertrouwen is niet mijn sterkste punt. Het is niet dat ik je wantrouw. Het is dat voor vertrouwen meer nodig is dan e-mails: meer tijd, meer gesprekken, misschien ook meer intimiteit.

Daarom is het woord vaderland mij ook zo vreemd. Landen zijn niet te vertrouwen en kunnen nooit de functie van een familielid of een vriend hebben, laat staan van een geliefde.

In die zin is nostalgie mij ook vreemd. Anders dan veel andere schrijvers en dichters. Maar ik ken het exil ook niet.

Ik ben je tegenstander en je speelkameraad. Ik zou graag het woord 'spel' willen laten vallen op deze plek. Spelen heeft voor veel mensen de connotatie van vrijblijvendheid, onoprechtheid. Niet voor mij, spelen is leven, spelen is schrijven. Spelen is, als ik een groot woord mag gebruiken, ook praktisch humanisme. De speler heeft een tegenstander, maar binnen de grenzen van het spel. Natuurlijk wil ik winnen, wie wil dat niet, maar ook zou ik willen dat jij van deze ontmoeting, een ons door het noodlot opgelegde ontmoeting - hoewel je zou kunnen beweren dat dat voor alle ontmoetingen geldt - beter wordt. En vice versa.

Ik ben op weg naar Essen. Maar eerst vanavond Den Haag. Waarom zou het vaderland niet je laptop zijn? Ik ben een groot voorstander van het draagbare vaderland.

Charlotte

Schaamte is ook overvloed. Een teveel van jezelf dat niet voor anderen is bedoeld. Schaamte heeft toeschouwers. Wie kijkt er? En wat kan ik kwijtraken? De blik van een ander is een afgrond is een voetstuk, of erger nog slordig.

Mijn leermeesters kletsen in mijn werk en in mijn gesprekken. Soms te luid. Vaak twijfelen ze aan me.

De stem van mijn grootvader, door kanker opgesloten in een knop in zijn keel, hoor ik als ik sigaretten rook. Ik hoor ongeveer hoe rood zou klinken als ik aan mijn grootmoeder denk in een laag uitgesneden blouse achter de cafétoog. Ik hoor de stem van mijn broer overslaan in kapotte dingen. Ik hoor de stem van mijn moeder als ik denk te begrijpen wat overgave is. Ik hoor de stem van mijn vader, stil en gelaten, als ik iemand graag zie op een belangeloze manier.

Je schreef me dat je het jammer vond dat ik je niets wilde aandoen. Je noemde dat belangeloos. Ik vind het mooi dat dingen belangeloos kunnen zijn. Het lucht me op. Is empathie belangeloos?

Poëzie schrijven is het in zekere zin.

Bernlef schreef: 'Poëzie is de meest vrije kunstvorm, omdat er geen markt voor is.' Wie leest er gedichten? Hoeveel mensen kopen uiteindelijk een bundel? De cijfers zouden het bestaansrecht niet verdedigen.

En toch zijn er gedichten. Koppig en tegen de hoop op erkenning, geld of daadkracht, soms zelfs tegen betekenis in. Nutteloos te noemen. Klein. Traag. Een omweg. Belangrijk. Nu iedereen de hele tijd buiten adem lijkt.

Wat zijn de spelregels? Ik wil meedoen. Ben ik een waardige tegenstander?

Ik lees Levinas, een idealist wat de verhouding tussen deze wereld en de wereld daarnaast of daarboven - al naargelang - betreft. Hij zegt: 'De Ander is in eerste instantie geen feit, geen obstakel, bedreigt me niet met de dood. Hij is naar wie ik in mijn schaamte verlang.'

Een vaderland past niet in een laptop. Een vaderland, een omgrenzing, een thuis ligt in een ander, in verbinding.

Maar ik vind het idee van een vaderland ouderwets. Voor de meeste plekken maakt het niet uit of je er geweest bent - misschien wel of je er iets kocht. De meeste mensen die je tegenkomt, zullen je niet onthouden. Een goede ontmoeting is er een die weerhaken slaat.

Wat versta jij precies onder intimiteit?

Hoe het is en hoe het zou moeten zijn, een spagaat. In het midden daarvan zit een lichaam met een hoofd erop. Daar.

Is Europa een paradijs?

Arnon

Europa is een paradijs. Sommige Europeanen vinden het vervelend dat het een paradijs is voor mensen die niet uit Europa komen.

Wanneer heb je je voor het laatst geschaamd? Schaamte is ook de denkbeeldige blik van de ander.

Empathie is niet belangeloos, maar empathie kan de gedaante aannemen van onverschilligheid en vice versa. Wat als de ander zegt: doe mij iets aan.

Is iemand dan niets aandoen niet het tegenovergestelde van empathie? Er bestaat volgens mij geen intimiteit, er bestaat volgens mij geen liefde op lange termijn waarbij niet een of beide partners elkaar iets hebben willen aandoen.

Bij vaderland dacht ik aan mijn laptop. Jij dacht aan andere mensen. Dat zegt iets over wie wij zijn. De ander is niet mijn vaderland. Dat zou ik de ander niet willen aandoen, maar verschillen mogen bestaan. Moeten bestaan. Jij hoeft niet te denken zoals ik denk. Jij mag wezenlijk van mij verschillen. Dat veel mensen het verschil zo onverdraaglijk vinden, de vreemdeling is ons te vreemd, moet wel voortkomen uit diepe onzekerheid over de eigen keuzes en de eigen tradities.

Ik moet iets over mijn ouders zeggen. Dat is het enige dat ik mij heb voorgenomen. De rest is open, maar ik weet niet hoe ik moet beginnen.

Er zijn geen spelregels en intimiteit is elkaar aanraken.

Een waardige tegenstander? Maar natuurlijk. Oordeel ik over jouw waardigheid? Zonder mij met Socrates te vergelijken, als hij het gesprek met iedere willekeurige voorbijganger wenste aan te gaan, waarom zou ik niet in iedereen een waardige tegenstander zien, ook in jou. Juist in jou. Uiteraard kan het gesprek soms zinloos blijken te zijn.

Wat is geen smeekbede om liefde?

Charlotte

Wat is geen smeekbede om liefde? Dat is een strikvraag. Ik wil langer nadenken.

In een spel zonder spelregels kan niet vals gespeeld worden. Ik herhaal wat ik eerder vroeg en waarop je antwoord niet genoeg was: hoe gaat het?

Empathie is niet onverschillig. Intimiteit creëert het gevaar van geweld, ja, maar we hoeven elkaar niets aan te doen. Daarnaast hoeven we ook niet kwetsbaar te zijn.

Wat ik uit deze ontmoeting en uit alle ontmoetingen wil halen? Ik wil dat we iets delen. Het liefst iets wat je niet met iemand anders had kunnen delen. Het liefst wil ik de enige zijn, natuurlijk, dat zijn de mooie verhalen.

Een paradijs heeft toch geen eigenaar? Waarom wordt er dan aanspraak op gemaakt? En indien het paradijs een plek is waar schaamte wegvalt, waar de denkbeeldige blik van de ander wegvalt, valt dan het onderscheid met de ander ook weg?

Ik weet niet of ik een poststructuralist ben, maar Kristeva stelt dat wij op twee manieren reageren op 'de vreemdeling': met lokroep en met afwijzing. Het vreemde, andere gezicht trekt aan, want het toont ons in het verschil duidelijker ons eigen gezicht. Maar het andere gezicht bedreigt ook, want het kan onze eigenheid in gevaar brengen. Ze schrijft het radicaler dan hoe ik het nu zeg, met liefde en doden.

Daarnaast zegt ze dat het vreemde gezicht een toevoeging is aan wat we kennen. Waarom wordt in het discours rond 'de vreemdeling' zo weinig over toevoeging gesproken?

Als je niet weet hoe je moet beginnen, zal ik ernaar vragen. Wat moet je zeggen over je ouders?

Waarvoor bestaat geen troost?

Volgens Kant is de aarde van iedereen, hij spreekt ook over het recht op gastvrijheid. De geschiedenis, juist ook de Europese geschiedenis, maakt duidelijk dat het met de gastvrijheid in praktijk meevalt.

Arnon

Ik moet iets over mijn ouders zeggen, omdat ik hier eigenlijk voor mijn ouders sta. Mijn moeder had weinig fiducie in literatuur en vooral mijn literatuur kon haar zelden echt bekoren, hoewel ze op haar eigenaardige manier ongetwijfeld nu en dan trots zal zijn geweest. Maar dat ik hier sta op deze officiële gelegenheid had allebei mijn ouders ontroerd, nee, meer dan ontroerd. Zij waren Berlijnse Joden, geboren in respectievelijk 1916 en 1927, en dat hun zoon in een grote Duitse stad op een officiële gelegenheid het publiek mag toespreken had hun het gevoel gegeven de oorlog niet geheel verloren te hebben. Het had hen getroost. Dit moest ik van mezelf zeggen. Het hoge woord is eruit. Nu kunnen we verder.

Ik begrijp je verlangen de enige te willen zijn heel goed, maar hoe verhoudt zich dit met de wens de vreemdeling niet als bedreiging te zien? Komt de gedachte dat de vreemdeling ons bedreigt uiteindelijk niet voort uit de wens de enige te zijn? Niet te willen delen?

Is dat de noodzakelijke illusie van de liefde, dat wij iets delen dat alleen wij delen? En is de pijn dat ik merk dat jij het ook met X, Y en Z deelt en jouw pijn dat ik het ook met X, Y en Z deel?

Al schrijvend probeer je je te verhouden tot het lijden van andere mensen, en al lezend uiteraard, omdat dat lijden in het dagelijkse leven een appèl op je doet dat zo ondraaglijk is dat je het niet kunt zien.

Soms denk ik dat er geen troost is, maar alleen al die gedachte uitspreken is een vorm van troost. De bezwering is troost.

 

Charlotte

Nee, de bezwering voert weg en de troost brengt terug. Het zijn andere richtingen, een wezenlijk verschil. De roes is heilzaam, dat wel, maar altijd zo kort.

De enige en de ander heffen elkaar op. Als ik de enige voor jou ben, zijn er geen anderen, als er geen anderen zijn, is er een enige. Is dat een manke, romantische redenering?

Als de grens tussen enige en andere wegvalt, de illusie van de liefde, valt dan de schaamte weg of is de geliefde de enige voor wie we ons moeten schamen?

Iets kunnen zeggen wat zich niet laat zeggen, maar het proberen te zeggen en het te blijven proberen te zeggen tot het erbij in de buurt komt, troost bijvoorbeeld, dat proberen te zeggen.

Al lezend, al schrijvend verhouden zeg je. En vragen stellen, wil ik daaraan toevoegen, vervelende, onophoudelijke, naïeve en gulzige vragen stellen. En al lezend, al schrijvend geloven dat antwoorden ons van de vragen kunnen genezen.

 

 

di 25 t/m za 29 oktober Frascati, Amsterdam • tickets

zo 30 oktober Frascati, Amsterdam ♥ • tickets

do 3 november Grand Theater, Groningen • tickets

za 12 november Monty, Antwerpen • tickets

wo 16 november Chassé Theater, Breda • tickets

vr 18 november Theater ins Blau, Leiden • tickets

do 24 november Theater a/h Spui, Den Haag • tickets

vr 25 november kc nOna, Mechelen • tickets

di 29 november De Griffioen Amstelveen • tickets

wo 30 november Ainsi, Maastricht • tickets

do 1 december De NWE Vorst, Tilburg • tickets

za 3 december Corrosia, Almere • tickets

di 6 december C-Mine Cultuurcentrum, Genk • tickets

wo 7 december Rotterdamse Schouwburg • tickets

vr 9, za 10 december Toneelschuur, Haarlem • tickets

ma 12 t/m wo 14 december Theater Kikker, Utrecht • tickets

vr 16 december Theater de Omval, Diemen • tickets

za 17 december Peeriscoop, Gorinchem • tickets

wo 21 t/m 23 december Frascati, Amsterdam om 20.30 uur • tickets

 

♥ deze matineevoorstelling om 16.00 uur kan gecombineerd worden met By Heart van Tiago Rodrigues, inclusief diner. Meer info op www.frascatitheater.nl

In een aantal theaters organiseert Florian Hellwig een randprogramma bij Volpone. Houdt deze site in de gaten voor meer informatie.